Opieka nad małoletnim
Opieka nad małoletnim to instytucja prawa rodzinnego, która ma na celu ochronę dziecka pozbawionego władzy rodzicielskiej obojga rodziców lub którego rodzice nie mogą z różnych przyczyn sprawować tej władzy. Może dotyczyć zarówno sytuacji nagłych (np. śmierć rodziców, ich pozbawienie władzy rodzicielskiej, ich nieobecność), jak i trwałych (np. niezdolność do wychowywania, pobyt w zakładzie karnym, choroba psychiczna).
Opieka ustanawiana jest przez sąd rodzinny i stanowi formę pieczy zastępczej sprawowanej w interesie dziecka. Jej celem nie jest „zastąpienie” rodziców, lecz zapewnienie dziecku niezbędnego bezpieczeństwa, opieki, nadzoru i prowadzenia jego spraw osobistych oraz majątkowych.
Kiedy sąd ustanawia opiekę nad małoletnim?
Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, opiekę ustanawia się, gdy:
- oboje rodzice nie żyją,
- oboje rodzice są nieznani,
- oboje rodzice zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej,
- oboje rodzice zostali czasowo jej pozbawieni lub ich władza została zawieszona,
- rodzice trwale nie wykonują władzy rodzicielskiej – np. ze względu na niezdolność do działania, pobyt za granicą, izolację, chorobę.
Ustanowienie opieki nie jest potrzebne, gdy dziecko zostało już umieszczone w rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczo-wychowawczej – wówczas stosuje się przepisy o pieczy zastępczej, a nie o opiece prawnej.
Kto może być opiekunem małoletniego?
Opiekunem może zostać osoba:
- która ma pełną zdolność do czynności prawnych,
- korzysta z pełni praw publicznych,
- daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków opiekuna,
- nie była skazana za przestępstwa przeciwko rodzinie i dzieciom.
W pierwszej kolejności sąd bierze pod uwagę wnioski krewnych dziecka – dziadków, pełnoletniego rodzeństwa, wujostwa – pod warunkiem, że zachodzi między nimi pozytywna więź emocjonalna i wychowawcza. Jeśli nie ma takich kandydatów, opiekunem może zostać osoba niespokrewniona – w tym osoba wskazana przez placówkę opiekuńczą lub kuratora.
Zakres obowiązków i uprawnień opiekuna prawnego
Opiekun prawny dziecka ma obowiązek osobistego sprawowania pieczy nad małoletnim, a także prowadzenia jego spraw majątkowych, reprezentowania go przed urzędami i sądami, zapewnienia mu edukacji, leczenia oraz wychowania.
Zakres uprawnień opiekuna obejmuje:
- decydowanie o miejscu zamieszkania dziecka,
- zapewnienie środków do życia i nauki,
- reprezentowanie dziecka przed sądami i organami administracji,
- zarządzanie majątkiem dziecka – pod nadzorem sądu opiekuńczego,
- składanie rocznych sprawozdań z opieki i rachunków z zarządu majątkiem.
W wielu przypadkach opiekun musi uzyskać zgodę sądu opiekuńczego na ważniejsze czynności – np. sprzedaż nieruchomości dziecka, zaciągnięcie zobowiązania finansowego, zmianę miejsca zamieszkania poza granice kraju.
Postępowanie sądowe o ustanowienie opieki
Wniosek o ustanowienie opieki składa się do wydziału rodzinnego sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania dziecka. Wniosek może złożyć:
- krewny dziecka,
- kurator sądowy,
- placówka opiekuńcza,
- szkoła lub przedszkole,
- sąd z urzędu,
- prokurator,
- organizacja społeczna.
Do wniosku należy dołączyć dokumenty potwierdzające sytuację rodzinną dziecka (akty zgonu rodziców, orzeczenie o pozbawieniu władzy rodzicielskiej, dokumentację medyczną, opinię kuratora lub wywiad środowiskowy).
Sąd może przeprowadzić wysłuchanie dziecka (jeśli ukończyło 13 lat) i obligatoryjnie bada jego sytuację psychofizyczną oraz warunki, jakie oferuje kandydat na opiekuna.
Zakończenie opieki
Opieka ustaje, gdy:
- dziecko osiągnie pełnoletność (18 lat),
- zostanie przysposobione (adoptowane),
- rodzice odzyskają pełnię władzy rodzicielskiej,
- opiekun zostanie zwolniony z obowiązków – np. na jego wniosek lub z uwagi na chorobę, przeprowadzkę, brak możliwości dalszego pełnienia funkcji.
Sąd może również odwołać opiekuna z urzędu, jeśli stwierdzi rażące zaniedbanie obowiązków lub działanie na szkodę dziecka.
Pomoc prawnika w sprawach o opiekę nad małoletnim
Sprawy o ustanowienie opieki nad dzieckiem mają charakter szczególnie wrażliwy – nie tylko z uwagi na ich wpływ na dalsze życie małoletniego, ale także na emocjonalne zaangażowanie bliskich. Z tego względu warto skorzystać z pomocy prawnika, który:
- przeanalizuje sytuację prawną i rodzinną,
- przygotuje odpowiedni wniosek do sądu opiekuńczego,
- pomoże zgromadzić niezbędne dokumenty,
- będzie reprezentował klienta przed sądem,
- zadba o spójne i przekonujące uzasadnienie kandydatury na opiekuna,
- pomoże w późniejszym etapie wykonywania opieki – np. uzyskaniu zgody sądu na określone decyzje dotyczące dziecka.
Pomoc prawnika jest szczególnie cenna, gdy między członkami rodziny istnieje konflikt co do tego, kto powinien sprawować opiekę, lub gdy sąd analizuje kilka kandydatur.
Kancelaria Prawa Rodzinnego Legal Salutaris – reprezentacja w sprawach o opiekę
Kancelaria Prawa Rodzinnego Legal Salutaris posiada wieloletnie doświadczenie w sprawach o:
- ustanowienie opieki prawnej nad dzieckiem,
- reprezentację opiekunów w postępowaniu opiekuńczym,
- zabezpieczenie sytuacji prawnej dziecka w sytuacjach nagłych,
- spory między członkami rodziny o prawo do opieki,
- kontakt z sądem w sprawach zarządu majątkiem małoletniego.
Działamy na terenie Gdańska, Gdyni, Sopotu i całego województwa pomorskiego. Nasi specjaliści są dostępni 7 dni w tygodniu – od godz. 7:00 do 22:00, również w sprawach pilnych.
W sytuacjach wymagających natychmiastowej reakcji – np. nagłej śmierci rodzica, zatrzymania przez Policję, interwencji kuratora – podejmujemy działania jeszcze tego samego dnia.
Kancelaria Prawa Rodzinnego i Karnego Gdańsk
Sprawowanie opieki nad dzieckiem to nie tylko przywilej, ale przede wszystkim ogromna odpowiedzialność. Z punktu widzenia prawa, najważniejsze jest zawsze dobro małoletniego – dlatego sąd szczegółowo bada każdą sytuację i każdego kandydata.
Jeśli chcesz objąć opieką dziecko bliskie Twojemu sercu – lub zabezpieczyć je w sytuacji, gdy jego rodzice są czasowo niezdolni do działania – tprawnik pomoże Ci przejść przez całe postępowanie zgodnie z obowiązującym prawem, spokojnie i skutecznie.
Kancelaria Legal Salutaris zapewnia rzetelne, merytoryczne i ludzkie wsparcie w sprawach, które mają fundamentalne znaczenie dla dzieci i ich przyszłości.